Over leven en dood

Ondertussen is het alweer meer dan een maand geleden dat ik uit Nederland vertrok. Nederland waar het leven zo anders is en waar men niet elke dag zo rauw geconfronteerd wordt met leven en dood.

Financiële keuzes op leven en dood.
Sierra Leone is een van de armste landen ter wereld en de armoede zorgt er soms voor dat mensen vreselijke beslissingen moeten nemen. Laten we onze zieke, 45-jarige vader en echtgenoot opereren of niet? Zonder operatie overleeft hij de komende dagen sowieso niet, maar dan hebben we in ieder geval wel genoeg geld om hem mee naar huis te nemen en een begrafenis voor hem te betalen. Met operatie overleeft hij het misschien, maar dit kost geld en doordat hij zo ziek is, is er nog steeds een grote kans dat hij na de operatie overlijdt. Als hij na de operatie overlijdt hebben we geen geld meer over om hem naar huis te vervoeren en te begraven. Dus wat te doen?

Dit was een situatie die zich 2 weken geleden voordeed. De familie koos uiteindelijk voor wel opereren. Hoewel deze man tijdens en in de uren na de operatie meerdere keren bijna dood was, zetten wij alles op alles en overleefde hij de eerste postoperatieve dag. Echter, was zijn situatie zo ernstig dat een tweede operatie nodig bleek. Hoewel de operatie zonder complicaties verliep, kon zijn lichaam dit toch niet meer aan en overleed hij 1,5 uur na de tweede operatie. Of en hoe de familie hem mee naar huis heeft genomen is niet bekend. Het feit dat deze man overleed aan de complicaties van een weken oude, verwaarloosde bovenbeenbreuk, maakt het nog schrijnender, want ook dit past bij armoede en was in Nederland nooit gebeurd.

Soms zijn er patiënten die niet alleen een operatie niet kunnen betalen, maar ook geen eten meer kunnen betalen. Een man, boer van beroep, die geopereerd was aan een gat in zijn maag, had geen geld meer voor eten. Ik vroeg zijn oude moeder, het enige familielid dat in het ziekenhuis aanwezig was, hoeveel geld ze nog hadden. Uit haar rok haalden ze 2 verfrommelde briefjes: 15 leones (cica 65 eurocent).  Niet eten is funest voor een lichaam dat moet herstellen na een operatie, wat een van de oorzaken bleek voor de uiteindelijk herhaaldelijke operaties die deze man nodig had, omdat het gat in zijn maag maar niet wilde genezen. Deze patiënt hebben wij op ‘charity’ kunnen zetten, waardoor het ziekenhuis vanaf dat moment zijn medische kosten betaald. Vanuit de algemene “artsen pot” gaven wij hem wat geld voor eten.
Hoewel ik dit allemaal discreet probeerden te regelen, bleek al snel de hele afdeling te weten dat deze man geld gekregen had. Gevolg: meerdere patiënten gingen aangeven dat ook zij eten of een operatie niet meer konden betalen. De vraag blijft dan meestal in hoeverre ze het écht niet kunnen betalen. Als de familie hun best doet kunnen ze het geld soms wel bij elkaar krijgen. Maar wanneer is iemand ‘arm genoeg’ om ‘charity’ te kunnen krijgen? Het blijft elke keer weer een enorm lastige vraag.  

Leven en dood op de kinderafdeling.
Twee weken geleden was mijn eerste week op de kinderafdeling en ook daar kreeg ik direct met de dood te maken. Er werd een keizersnede gedaan en het pasgeboren kindje had een erg slechte start. Vervolgens hebben we alles gedaan wat mogelijk is: beademen met de hand, zuurstof geven, glucose geven. Ondank een goede hartslag ging het kind toch niet zelf ademen. Er is hier geen beademingsmachine en dus moet een kind echt zelfstandig ademen om te overleven (eventueel met ondersteunen middels CPAP – ondersteunen van ademhaling met positieve druk). Als een kind na de geboorte helemaal niet gaat ademen, is de kans zeer groot dat er sprake is van zuurstoftekort. Deze bevalling had erg lang geduurd en de patiënte was laat naar het ziekenhuis gekomen. Het kindje had hersenschade opgelopen door zuurstoftekort, is nooit gaan ademen en overleefde het dus niet.

Direct na deze casus begon mijn ‘on call’ (dienst), waarin ik oproepbaar ben voor alle problemen in het ziekenhuis in de avond en nacht. Een 18-jarige vrouw was aan het bevallen. Na meerdere beoordelingen in de avond besloten we een keizersnede te doen omdat de ontsluiting niet verder vorderde. Opnieuw had het kindje een slechte start en ik merkte bij mezelf de negatieve gedachte op “dit kind zal het ook wel niet redden”. Gelukkig ademde dit kindje wel zelf, en had het vooral extra ademhalingsondersteuning nodig. Toch was de situatie in de uren na de geboorte niet stabiel en zeer zorgelijk. Na circa 3 uur geslapen te hebben werd ik dan ook weer uit bed gebeld, omdat het niet goed ging met het kind. Snel reed ik weer terug naar het ziekenhuis en paste wat kleine dingetjes aan in het beleid na overleg met mijn supervisor. Om 07:30u nog even snel naar huis om te eten, want om 08:15u begon gewoon de volgende dagdienst weer. Gelukkig ging het gedurende de dagdienst beter met het kindje en de volgende dag ademde hij helemaal zelfstandig en lag hij bij mamma aan de borst. Wat was dat fijn!
In een tijdsbestek van 12 uur waren er 2 kindjes geboren, maar slecht 1 gaat er levend met ouders mee naar huis. Tragisch, maar niet ongewoon in Sierra Leone waar de perinatale sterfte (sterfte vóór, tijdens of na de geboorte tot 28 dagen) 31 baby’s per 1000 geboortes is. Ter vergelijking: in Nederland is dit meer dan 10 keer zo laag.
Tijdens mijn weekenddienst dit weekend (het grootste deel van deze blog heb ik al een poosje geleden geschreven) was de overleving ook weer 50/50. Eén kindje leven geboren middels een keizersnede, de ander helaas waarschijnlijk ook door zuurstoftekort overleden. Heel verdrietig voor de familie.

Positief
Nou hoop ik met het bovenstaande niet een al te negatief beeld te hebben geschetst van de medische zorg in Sierra Leone. Want ondanks de beperkte middelen kunnen we hier veel betekenen en overleven de meeste mensen een periode van ziekte in hun leven. In de lijn van het boek “Feitenkennis” (of “Factfullness”) van Hans Rosling (een aanrader!) wil ik daarom afsluiten met een positieve weergave van de werkelijkheid. 31 dode baby’s per 1000 geboortes is heel veel, maar in 1989 was de perinatale sterfte in Sierra Leone nog 52 baby’s per 1000 geboortes. In 34 jaar tijd is er dus al veel vooruitgang geboekt en hoewel het dus nog slecht gaat, gaat het wel steeds beter!